معرفی شوکران و خواص درمانی آن - مجله بابلسر

نویسنده: صمصام صانعی

شوکران گونه های مختلفی دارد که در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از آنها با نام شوکران کبیر اشاره شده است. شوکران کبیر گیاهی سمّی است که زهر شوکران مشهور از میوه سبز همین گیاه به دست می آید که بسیار مهلک و کشنده است.

نام علمی:

Conium maculatum L.، نام فرانسه Grande cigue و نام انگلیسی آن Hemlock می باشد. نام های دیگر آن به فارسی در کتب قدیم، عربی و در کتب طب سنتی، شوکران کبیر، بسبس بری، طحماء، باریقون، قونیقون، جقوطه، و حفوظه نامیده شده است. ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه: آلکالوئیدهای دی کونی ئین، گاما کونی سئین، کونیدرین، اِن متیل کونی ئین و هسپریدین و غیره در آن تشخیص داده شده است. ضمناً نسبت درصد میزان آلکالوئیدها در اعضای مختلف گیاه متغیر است.

تیره گیاه:

جعفری Umbelliferae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و دو ساله به ارتفاع حدود یک متر گاهی موارد بیشتر با ساقه ای راست، استوانه ای، توخالی و پوشیده از غباری به رنگ مایل به آبی، برگ های گیاه متناوب، در برخی از قسمت های ساقه، متقابل و بزرگ به طول حدود 50 و عرض 40 سانتی متر و دارای بریدگی های بسیاری می باشند. رنگ برگ ها در سطح فوقانی سبز شفاف و در سطح تحتانی سبز کمرنگ است. در رأس شاخه ها، گل دهنده، گل های آن مجتمع به صورت گل آذین های چتر مرکب، کوچک و سفید رنگ و میوه اش کوچک و سطح خارجی آن دارای 10 برجستگی با کناره ناصاف و دندانه دار است.

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن خیلی سرد و خیلی خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب کشورها خصوصاً در اراضی تخریب شده و کناره جویبارها در کشورهای اروپایی و آسیایی و در ایران بیشتر در استان های شمالی، آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، کرمانشاه، همدان، اراک، لرستان، چهارمحال و بختیاری، فارس، کرمان و خراسان انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه: آلکالوئیدهای دی کونی ئین، گاما کونی سئین، کونیدرین، اِن متیل کونی ئین و هسپریدین و غیره در آن تشخیص داده شده است. ضمناً نسبت درصد میزان آلکالوئیدها در اعضای مختلف گیاه متغیر است.

بخش مورد استفاده:

میوه و برگ

نحوه مصرف:

طبق دستور پزشک

خواص درمانی:

آرام کننده و ضد درد، تسکین دهنده دردهای عمومی بدن و مخدر، ضد اسپاسم های مری و مانع از بروز نعوظ های دردناک در سوزاک، برطرف کننده اختلالات عصب - ماهیچه و تکان های غیرارادی عصبی و آرام کننده دردها با منشأ عصب تری ژومووسیاتیک، ضد کرم کدو و مفید برای سفتی عضلات در پارکینسون، تسکین دهنده سیاه سرفه و خارج کننده اخلاط می باشد. ضمناً برای سینه درد، سرفه، نفس تنگی، کزاز، دردهای عضلانی، برونشیت مزمن، تصلب شرائین و ناراحتی های پروستات هم مفید است. در استعمال خارجی حمام موضعی شوکران درمان کننده کچلی، بیماری های جلدی، باد سرخ، زخم ها با منشأ سفلیس، اولسرهای تحریک کننده، خورده و به صورت ضماد آرام کننده دردهای سرطانی می باشد.

تذکر:

مصرف خوراکی شوکران به طور خودسرانه ممنوع و اگر انسان بالغی نیم الی یک گرم از ماده کُنین شوکران را استفاده کند باعث مسمومیت آن می گردد که ابتدا تار شدن چشم، سرگیجه، سردرد شدید، لرزش و تلوتلو خوردن، درد شدید ماهیچه قلب، احساس خشکی دو گلو، سوزش، تشنگی (گاهی همراه با عدم امکان بلع)، استفراغ های غیر مداوم، احساس سرما، مورمور شدن، مشکل شدن عمل تنفس، ضعف و کند شدن نبض، عدم تکلم یا پیدایش اختلال در تکلم، تنگ شدن و سپس باز شدن مردمک چشم، پریدگی رنگ پوست یا کبود شدن آن و پیدایش حالات تشنجی به طور متناوب با غش ظاهر می گردد و سپس شخص مسموم حالت بهت زده به خود می گیرد، درجه گرمای بدن پائین می آید و اغماء عارض می گردد گاهی هم حالت هذیان شدید توأم با تشنج پیش می آید و در نهایت مسموم بین 3 تا 6 ساعت می میرد.

منبع مقاله :

صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.

منبع: راسخون