روایت مردی که 80 سال عاشقی کرد
به گزارش مجله بابلسر، سال 1295 در تکیه قرخونه محله سنگلج پسری متولد شد که سال ها بعد پیتر بروک، هنرمند سرشناس تئاتر دنیا را بهت زده کرد، پسرکی که بیش از هشتاد سال به عشق امام حسین (ع) خواند.
نذرشان تعزیه بود و پدر خانواده که سرهنگ و اولین پلیس شهربانی در آن زمان بود، نذر کرد که پسر خود، هاشم را ماه های محرم به تعزیه بیاورد.
پسرک در تعزیه رشد کرد و بالید.
هاشم فیاض آخرین بازمانده از نسل تعزیه خوانانی که به تکیه دولت می رسیدند، سال 1381 در گفت و گو با خبرنگاران خبرنگاران، گوشه گوشه هایی از خاطرات خود را از 80 سال تعزیه خوانی روایت کرد.
در روز عاشورا بار دیگر در خبرنگاران یادی می کنیم از مردی که به اعجاز تعزیه باور داشت و دلتنگ روزهای خوشی بود که این هنر ایرانی برای خودش قدر و منزلتی داشت.
خانه ما در جلیل آباد که آن زمان، یکی از قسمت های مهم تهران بود، قرار داشت. من هم در تکیه قرخونه در همان محله سنگلج به جهان آمدم. ماه محرم که می شد با بچه ها لباس می پوشیدیم و به تکیه دولت می رفتیم. کم کم عظیم هم که شدیم عشق امام حسین (ع) ما را ول نکرد و تا امروز 81 سال است که برای امام حسین (ع) تعزیه خوانی می کنم.
در دوران کودکی او که تلویزیون و رادیو نبود. دلخوشی مردم، روحوضی و خیمه شب بازی بود بود و تعزیه.
پیرمرد اما دلتنگ روزهایی بود که تعزیه قرب و منزلتی داشت و با خون آنان آمیخته شده بود.
در آن زمان در تهران یک میلیون جمعیت و صدها تکیه وجود داشت و هر محلی هم تکیه مخصوص خودش را داشت، اما امروز یک تکیه هم برای تعزیه نداریم. آن زمان برای تعزیه خوانی نذر می کردند و گاو گوسفند می کشتند؛ اما امروز حرف از آپرتوآر و تاآرت (تئاتر) می زنند، در حالی که تعزیه کجا و تاآرت (تئاتر) کجا؟
او که در میان تعزیه خوانان به عمو هاشم مشهور است، از دورانی دور سخن گفته بود: آن زمان همه چیز تعزیه باارزش بود، سپرهای قدیمی همگی زرکوب بودند و لباس ها تمام دست دوز که هر کدام امروز چند میلیون ارزش دارند. ولی حالا تعزیه خوان ها یک تکه کرباس می پوشند و تعزیه اجرا می نمایند. آن زمان تمام زرگرها، زره و نیزه و از این دست لوازم درست می کردند، اما الان از صبح تا شب یک زره درست می نمایند، چون کسی به آن بها نمی دهد.
حرمت تعزیه را خوب می دانست و آدابش را. می گفت یک تعزیه خوان اول باید تعزیه دان باشد و بعد کار کند.
غمگین بود که تعزیه خوانان امروزی کارهایی انجام می دهند که اصلا تعزیه نیست.
کارهای آنان را نادرست می دانست و معتقد بود تعزیه سفره ای دارد که خاص خودش است و موسیقی، خطاطی، مجسمه سازی و ... همگی در آن صندلی ویژه ای دارند.
اگر موسیقی تعزیه نبود، شاید موسیقی ایرانی کاملا از بین رفته بود، چون موسیقی دست تعزیه خوان ها است. آن زمان بنان با من طفلان مسلم می خواند و قمرالملوک وزیری علاقه خاصی به موسیقی تعزیه داشت. اما الان تعزیه خوان ها هیچ کدام موسیقی نمی دانند و اصلا معلوم نیست چه می خوانند؟ آن زمان حتی مردم می دانستند که علی اکبر باید چهارگاه و حر باید نوا بخواند، یعنی تمام آن آوازها روی ذهن آن ها ضبط شده بود، اما حالا هر کسی هر چی بلد است می خواند، در حالی که آن زمان هر کسی نسخه مربوط به خودش را می خواند و اجرا می کرد، مثلا یک نفر بود که ما به او ابرام سیا می گفتیم و در تعزیه های ما همواره غلام ترک بود. کل محرم و صفر همین نسخه را اجرا می کرد. یا مثلا حاجی باریک الله همواره حر می خواند.
از روزگار تعزیه در دوره فعلی دل خونی داشت و می گفت وقتی مرا برای داوری جشنواره های تعزیه خوانی می برند، به همه آن ها صفر می دهم، چون آن ها کار تعزیه را خراب نموده اند. باید بروند و اصل آن را یاد بگیرند.
از نسخه های غریب هم می گفت؛ نسخه هایی که سال هاست گرد فراموشی بر آن نشسته، نه تعزیه خوانان امروزی توان اجرای آن را دارند و نه بانیان تعزیه از وجود این نسخه ها خبر دارند. از ابزار و ادواتی که روزگاری برای اجرای این نسخه های غریب به کارش می آمد و دیگر بی استفاده مانده بود.
خوش نداشت که تعزیه و تئاتر با هم مخلوط شوند و این درهم آمیزی را شبیه آش رشته ای می دانست که به جای کشک در آن رب انار ریخته باشند.
او متعلق به دورانی بود که در آن مشخص البکا همه کاره بود و وسط می ایستاد و گروه را راهنمایی می کرد، روزگاری که در آن دوربین فیلمبرداری و میکروفن جایی در تعزیه نداشت. صدای تعزیه خوانان با وجود سیل جمیعت، رسا بود و گوش همه آن مشتاقان را نوازش می کرد و این گونه نبود که میکروفن دست بگیرند و سیم بلند آن به پای تعزیه خوان بپیچد.
عاشقی بود که پای عشقش ایستاده بود. در دوران ممنوعیت اجرای تعزیه در زمان رضاشاه، در زمان عربشاهی و تیمسار مختاری هفت روز حبس شده بود تا اینکه در دوره محمدرضا پهلوی همه چیز تا مدتی آزاد شد. هرچند در آن دوره هم سختی های دیگری را چشید و در پی تعطیلی تعزیه، مغازه الکتریکی باز کرد.
او از نسل عاشقان حقیقی بود و آنچنان فروتن که وقتی بر پلاکاردی نوشتند استاد هاشم فیاض، مشخص البکای تهران، بی درنگ گفت جلوی این کار را بگیرید، چون مشخص البکاء کجا و ما کجا؟
هاشم فیاض باور داشت که تعزیه مثل گنجی زیر خاک است که باید آن را بیرون آورد و از آن استفاده کرد، چون همه چیز از موسیقی، خنده، گریه، سوگواری و شادی در آن وجود دارد.
امروز که بعد از 18 سال این تبادل نظر را بازنشر می دهیم، خوشحالیم که هاشم فیاض روزهایی را ندید که تعزیه را از دانشگاه حذف نموده اند، که همه وعده هایی که برای ساختن تکیه دادند، بی نتیجه مانده است، که با وجود ثبت جهانی تعزیه در یونسکو، این هنر همچنان در وطن خویش غریب است.
منبع: خبرگزاری ایسنا